Жарамазан кандай айтылат, максаты эмне, кимдер айтат? Этнограф жооп берет

Жарамазан деген эмне?

Жарамазан деген сөз рамазан сөзүнөн алынган, ыпысык дегенди түшүндүрөт. Бул күнөөлөрдү күйгүзөт деген тилек менен кабылданат.

Жарамазандын келип чыгышы

Жарамазан Ислам динин кабыл алгандан кийин келип чыккан салт. Кыргыздар ар кандай маалыматты элдик оозеки чыгарма, фольклордук моделдер аркылуу кабыл алган. Муну менен бардык жаңы маалыматтарды кабыл алып, жаңы нерселерди өздөштүргөн. Ошол убакты Ислам дүйнөсүндө добулбасты кагып, жарыяларды же башка нерселерди жар салчу. Ал эми элдик оозеки чыгармачылык өнүккөн элде бул сөзсүз түрдө ырга айланат. Ушуну эле биздикилер ырга салып, түндөсү айтып башташкан.

Ислам дининде салтка байланыштуу нерселер абдан көп. Бизде салт менен дин айкалышат.

Жарамазан айтуунун максаты

Адамдар уктап калып, оозун бекитүүдөн кечигип калбасын деген максатта айтылат. Ошондой эле үй ээлерине жакшы тилек арноо.

Кимдер айтат?

Түнкүсүн айтылгандыктан эркектер (кыздар түнкүсүн көчөгө чыкпайт) гана чыгышчу. Тагыраагы, үшүп, чарчап, чаалыгып калбай турган боз уландардан тартып, өздөрүн тың сезген абышкаларга чейин айтса болот. Акындар, ырчылар да айтышат. Тобу менен же жеке айтса да болот, батаны улуусу берет. Ал эми жарамазан эмне экенин түшүнбөгөн жашы жете элек балдардын айтканы туура эмес, болбойт.

Кандай айтылат?

Жарамазан ооз ачкандан кийин бардык ибадаттар (куптан намазы, таравих намазы) аткарылгандан кийин айтылат. Жарамазан саламдашуу, негизги текст (узак да болот) жана бата же каргыш деген бөлүктөн турат. Каргышты үйдүн ээси босогосун ачпай же кууп жиберген учурда айтышат. Текстте адептүү, насыят сөздөр болушу шарт. Кулакты тешпеген, уккулуктуу сонун обон менен айтышат. Жарамазан айтып жаткандардын сөзүн бөлүп, токтотуп койгонго болбойт.

Жарамазанды Орозо башталганда эле айтса болобу?

Жарамазанды Орозо башталгандан тарта эле айта берсе болот. Эл арасында жарамазанды 3, 7, 10 күндөн кийин же Орозо айынын ортосунда айат деп да жүрөт. Мындай шарт жок, болгону Орозого кирип, көнүп кетүү жеңил болбойт. Адам чарчап, чаалыгып, суусап, ач болуп калат. 3-4 күндөн кийин көнө түшөт, ошол учурда айткан жакшыраак.

Жарамазанчыларга эмне берилет?

Жарамазан айтып келгендерге үй ээси колунда болгон жакшы нерсесин берип, ыраазы кылып, батасын алат. Мурда таттууларды, борсок, нан, май жана башка түрдүү даамдарды, ал эми колунда барлар мал (кой, жылкы) да беришчү. Азыр акчалай берип калышты. Жарамазанды айтып бүткөндөн кийин чогулган нерсени жарамазанчылар тең бөлүп алышат.